Problem smanjenja vodostaja Biogradskog jezera uzrokovan je prirodnim procesima kojima su obuhvaćena sva jezera ledničkog porijekla na svijetu.
Informacije sa terena ovih dana jasno ukazuju da je situacija sa vodostajem bolja nego 2017. i 2019. godine kada je po svim pokazateljima nivo vode na Biogradskom jezeru bilo na istorijskom minimumu. Takođe ističemo da su ove godine hidrološke prilike bile jako nepovoljne, što je ključni uzročnik oscilacije vodostaja Biogradskog jezera.
Dosadašnjim naučnim i stručnim istraživanjima identifikovana su tri ključna uzroka zbog kojih dolazi do oscilacije vodostaja Biogradskog jezera. To su antierozioni procesi Biogradske rijeke kao glavne pritoke Biogradskog jezera zbog čega se decenijama unazad smanjuje zapremina Jezera. Drugi problem je pojava većeg broja ponora na dnu jezera, a treći je regresivna erozija desne obale rijeke Jezerštice, što predstavlja latentnu i najveću opasnost.
Podsjećamo da su u posljednjih četrdesetak godina urađena istraživanja u cilju sanacije erozije i rješavanja problema vodostaja Biogradskog jezera koje izaziva regresija na desnoj obali rijeke Jezerštice.
Riječ je o sljedećim studijama:
● Još 1976. godine u više navrata obavljena su geološka istraživanja Šumarskog fakulteta iz Beograda koji je uradio dva projekta zaštite jezera. Prvi se odnosio na problem zasipanja jezera nanosima iz Biogradske rijeke i Lalevog potoka, a drugi pitanjem saniranja klizišta izazvanog regresivnom erozijom Jezerštice. Projekat nije realizovan iz tehničkih razloga i nedostatka finansijskih sredstava.
● Zatim je NP Biogradska gora, 1988. godine, od Zavoda za geološka istraživanja SR Crne Gore naručen projekat hidroloških i geoloških ispitivanja u cilju sanacije jezera. Prema informacijama sa kojima NPCG raspolaže, Zavod nije realizovao ovaj projekat zbog nedovoljnih finansijskih sredstava.
● Krajem 1990. godine, urađeno je mjerenje nanosa i uzimanje uzoraka na profilima koji su bili suvi. Tada se pokazalo da postoji mogućnost vađenja dijela nanosa iz jezera bez posljedica po ekosistem. Poslije toga nastupila je dugogodišnja pauza zbog tadašnjih društvenih prilika u našem okruženju, a koji su imali vrlo direktne posljedice na ukupan odnos prema sistemu zaštite životne sredine.
● Sanacijom jezera je aktuelizovana 2005. godine kada je Skupština Crne Gore izdvojila sredstva za projekat NVO “Zelenih Crne Gore” koji su uradili idejno rješenje zaštite. U tom rješenju dramatično je upozoreno da jezeru prijeti nestajanje u vrlo kratkom periodu. Tragom tih upozorenja JPNPCG je 2007. godine angažovalo Građevinski fakultet, koji je uradio Studiju za sanaciju erozijom nastalog klizišta na desnoj obali Jezerštice.
JPNPCG je početkom juna ove godine organizovalo Međunarodnu naučnu konferenciju pod nazivom „Antieroziona zaštita Biogradskog jezera i rješavanje hidroloških problema u slivu Biogradske rijeke i Biogradskog jezera“. Ono što je značajno je da je Konferencija održana pod pokroviteljstvom Svjetske komisije za zaštitu voda, čime je ovaj problem internacionalizovan. Na Koferenciji su učestvovali eminentni stručnjaci iz oblasti zaštite voda i zemljišta iz Regiona i sa Univerziteta Crne Gore, a donijete su preporuke i smjernice za način rješavanja ovog vrlo kompleksnog hidrološkog pitanja.
S obzirom na preporuke i smjernice sa Konferencije koje ukazuju na kompleksnost rješavanja ovog problema, neophodna je međunarodna ekspertiza i podrška, institucionalna sinergija i uključivanje cjelokupne naučne javnosti u rješavanje ove problematike. Resorno ministarstvo je apliciralo za sredstva iz IPA fonda kroz projekat koji podržava sektor životne sredine i klimatskih akcija u Crnoj Gori, a odnosi se na I fazu rehabilitacije Biogradskog jezera.
Napominjemo svako tehničko rješenje na saniranju uzroka mora biti sprovedeno kroz proceduru i tehnička rješenja koja neće ugroziti izvornost osjetljivih ekosistema NP Biogradska gora.
