Javno preduzeće za nacionalne parkove Crne Gore dio tradicionalne manifestacije “Festival vina i ukljeve”

Tradicionalna manifestacija “Festival vina i ukljeve” održana je 9 i 10. marta na Virpazaru. Na 26. po redu festival lokalni vinogradari i ribari prezentovali su svoje proizvode, dok su posjetioci uživali u ukusima domaće kuhinje, muzici i druženju.

Javno preduzeće za nacionalne parkove Crne Gore predstavilo se na zanimljiv način ispred Centra za posjetioce NP Skadarsko jezero na Vripazaru, a eskponati koji prikazuju tradicionalno ribarstvo na Skadarskom jezeru privukli su pažnju posjetilaca. Oni su se interesovali za tradicionalne načine ribolova, sprave koje su izložene,  ali i za turističku ponudu ovog zaštićenog područja.

Virpazar  je mala varošica, sa srednjovjekovnim utvrđenjem Besac, podignuta na ušću rijeka Crmnice i Orahovštice, koje premošćavaju i spajaju sa kopnom tri kamena mosta. Nekada je tu bio neki vir (izvor), do koga su mještani dolazili čunovima na pazar i vremenom se tako počeo i zvati. Kuće su zidane u krug i na sprat u čijem prizemlju su se nalazile trgovačke i zanatske radnje. Za vrijeme Petra I Virpazar dobija vizuru urbanog gradića koji stalno počinju naseljavavaju trgovci. U sredini se nalazila pjaca sa kamenim tezgama gdje su petkom na pazarni dan obavljala prodaja  raznih stvari. Virpazar je bio značajan privredni , administrativni, kulturni, trgovački i saobraćajni centar (osamdesetih godina XIX vijeka varošica je imala dvadesetak  trgovačkih i zanatskih radnji nekoliko hotela i kafana).

Povoljni prirodni uslovi, priobalne zone Skadarskog jezera uslovili su da je stanovništvo od iskona bilo upućeno na ribolov. Bogato različitim vrstama kvalitetne ribe (krap, jegulja, skobalj… posebno ukljeva), ono je nepresušan izvor hrane, tako da je život porodica ribara bez izuzetka zavisio od dobrog ulova i njegove prodaje. Ribarski zanat se vremenom usavršavao i prenosio s starijih na mlađe članove porodice. Kao zajedničko dobro svih, koristeći ga njegovi žitelji su ga istovremeno i čuvali. Kodeks  Ceklinske ribarske zajednice predstavlja jedinstvenu komunu na jezeru: ”Gdje svi učesnici u ribolovu imaju jednaka prava, kako i vojvoda I vojnik tako i samohrana mati”.  Uporedo sa uvećavanjem ulova, vremenom javila se potreba čuvanja ribe kao rezervne hrane-zimi. Ostatak ulova koji se nije mogao potrošiti u svježem stanju se solio i sušio. Ova tradicionalna vještina, umjeće i običaj je veoma star, što potvrđuju srednjovjekovni istorijski izvori iz 1302. godine (suva riba se opremala u Apuliju), a iz 1312.godine da se  prodavala u Draču. Stariji žitelji pamte vrijeme kada se u  obalnom pojasu Skadarskog jezera gajila svilena buba. Niti koje je proizvodila sviloprelja koristile su se za pletenje ukljevnih mreža. Uzgajala se svilena buba-sviloprelja (pravljene su ljese od pruća na kojoj je slagan list od murve. Svilena buba se hranila listom i postavljala  na „kadane“-kokone. Te čaure bi žene kuvale i iz njih izvlačile svilenu pređu, od koje je pravljen konac. Svilene mreže su bile veoma lovne, ali je vrijeme pregazilo taj dugotrajan postupak izrade. Ustupili su mjesto modernim materijalima, a stari zanat  se ugasio.

Prirodno okruženje i blaga klima  uticali su  da su ljudi odavnina obrađivali vinograde i proizvodili čuveno vino i rakiju posebnog kvaliteta.  Predanja i istorijski dokumenti, govore o tradiciji gajenja vinove loze još iz ilirskog perioda, i saopštava običaj ilirske kraljice Teute, da svoje vojnike ispraća u rat „uz poljubce i vino“. Ovdje je kolijevka autohtonih sorti vinove loze vranca i krstaša. Crmnica i Rijeka Crnojevića su tradicionalno  poznate kao vinorodni kraj, (stari vinski podrumi- konobe).

Tekst i foto: Snežana Vukotić– stručna saradnica za etnografsku baštinu